اوراق بهادار (Security) نوعی ابزار مالی است که نشان دهنده یکی از موارد زیر می باشد:

• سهام: نشان دهنده موقعیت مالکیت فرد در شرکت هایی که به‌صورت عمومی در بورس معامله می‌شوند.
• اوراق مشارکت: نشان‌دهنده نوعی رابطه طلب کاری از یک نهاد دولتی یا شرکت است.
• اختیار معامله: نماینده حقوق مالکیتی است که به ‌صورت اختیار خرید یا فروش نمایش داده می‌شود.

درواقع اوراق بـهادار از هر نوع (سهام، اوراق قرضه و مشارکت یا اختیار معامله) که باشد، نوعی ارزش مالی را به نمایش می‌گذارد. شرکت یا نهادی که اوراق بهادار صادر می‌کند به‌عنوان صادرکننده (توزیع‌کننده) شناخته می‌شود.

اوراق بـهادار معمولاً به دو قسمت بدهی و حقوق صاحبان سهام تقسیم می‌شوند:

اوراق بدهی: پولی را که وام گرفته شده نشان می‌دهد و باید طبق قوانینی که میزان پول وام گرفته شده، نرخ سود و تاریخ سررسید را معین می‌کند، بازپرداخت شود. اوراق بدهی شامل اوراق مشارکت (قرضه) دولتی و شرکتی، گواهی سپرده (CDs)، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقه می‌شود.

اوراق بهادار مربوط به حقوق صاحبان سهام سود: مالکیت در اختیار سهام داران شرکت سهامی را نشان می‌دهد. برخلاف دارندگان اوراق بدهی که عموماً فقط سود و ارزش اسمی دریافت می‌کنند، دارندگان سهام قادر هستند تا از سود سهام خود منفعت کسب کنند.

پذيرش اوراق بهادار در بورس
به منظور پذيرش اوراق بهادار در بورس و قيد آن در جدول قيمت هاي رسمي، اين اوراق بايد حائز شرايط معيني كه سازمان كارگزاران بورس تعيين مي نمايند باشند. مثلا براي پذيرش سهام شركت ها در بورس تهران مي بايستي شركت صادر كننده سهم، در ايران به ثبت رسيده و داراي تابعيت ايراني باشد و در زمره شركت هاي سهامي عام باشد كه سرمايه پرداخت شده آن از يك صد ميليون كمتر نباشد. و نيز تعداد سهامداران آن از يك صد شخص اعم از حقيقي و حقوقي كمتر نباشد. به استثناي شركت هايي كه بيش از 50 درصد سهام آنها متعلق به دولت ، شركت ها و موسسات دولتي و بانك ها مي باشد.

به سه طريق بورس هاي بهادارممكن است تشكيل شوند:
1- روش آزاد
از ويژگيهاي اين روش اين است كه افراد درتشكيل بورس آزاد هستند تا خودشان مقررات مربوط به خريد وفروش را تنظيم نمايند و دولت نيز در كار آنان مداخله نمي كند. اين روش درصورتي كه تشكيل دهندگان بورس از اخلاق قوي برخوردار نباشند ممكن است تقلب را در معاملات بورس رواج دهد. نظر به اينكه اين روش در انگلستان پياده شده است، آن را طريقه انگليسي تشكيل تالارهاي بورس نيز مي نامند. در بورس انگلستان كه پايگاه آن در لندن مي باشد، افرادي كه قصد عضويت دارند به راحتي نمي توانند وارد تشكيلات بورس لندن شوند مگر اينكه مورد بررسي و تحقيق دقيق قرار گيرند. به همين دليل بورس لندن در رعايت امانت درمعاملات و پايداري در اصول خود مشهور است.
2- روش دولتي
از ويژگيهاي اين بورس اين است كه تحت نظارت اشراف دولت، بواسطه نمايندگاني كه به منظور نظارت تعيين مي كند قرار مي گيرد (مانند بورس آلمان). نمايندگان دولتي مراقب عمليات بورس بوده و در تعيين قيمت مداخله مي كنند.كما اينكه شروطي را براي انجام معاملات بورس تعيين مي كنند كه متعاملين موظف به رعايت آنها مي باشند.
با توجه به اينكه اين طريقه در قاره اروپا معمول است، به روش قاره اي معروف است. ايراد اين روش اين است كه بدليل مداخله دولت در وضع برخي قيود و شروط گاهي موجب اشكالاتي درامرمعاملات بورس مي گردد.
3- روش مختلط
از خصوصيات اين طريقه اين است كه كارگزاران بورس را دولت همان گونه كه در بورس اوراق بهادار در فرانسه معمول است تعيين مي نمايد، لكن افراد در مبادرت به عمليات خريد وفروش مانند بورس انگلستان آزاد هستند. در واقع دخالت دولت صرفا به منظور جلوگيري از تباني و تقلب در امر بورس مي باشد و به گونه اي است كه در حركت معاملات بورس وقفه يا مانعي ايجاد نمي كند. به نظر مي رسد اين روش برتر از دو روش ديگر است.

گردآورنده: فاطمه حیدری