بورس کالا نهادی سازمان یافته جهت داد و ستد قانونمند می باشد. بورس کالا تجلی گاه خواسته های تولیدکنندگان و مصرف کنندگان است و در این بازار همه فعالان بازار، نیازهای خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند  مطرح می کنند.

در بورس كالا تعداد زیادی از عرضه‌كنندگان، كالای خود را عرضه و كالای مربوطه پس از بررسی‌های كارشناسی و قیمت‌گذاری توسط كارشناسان آن بازار، به خریداران عرضه می‌شود. در این بورس‌ها، معمولاً كالاهای خام و فرآوری‌نشده مانند فلزات، پنبه، گندم، برنج و… داد و ستد می‌شوند.

• ضرورت ایجاد بورس کالا در صحنه اقتصاد

از مهمترین دلایل راه اندازی بورس های کالایی در کشورهای جهان می توان به وارد ذیل اشاره نمود:

• وجود برخی مشكلات در بازار كالا ( چه در بخش عرضه ، تقاضا و چه در بخش توزیع)
• نوسانات قیمت كالاها
• نارسایی ها و ناکارآمدی های بازارهای سنتی
• مزایا و منافع ایجاد و راه اندازی بورس های كالا
• توانمندی بورس در رفع مشكلات بیان شده
• امکان ورود به بازارهای جهانی

این شرایط منجر به راه اندازی بورس های کالایی و ایجاد  یك  نظام  سازمان یافته داد و ستد و توزیع كالا در كشور های مختلف شد. هم اکنون صد ها بورس کالایی مدرن در سراسر جهان دایر می باشد که از قدیمی ترین آنها می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1-  بورس تجاری شیکاگو(CME)  با 170 سال سابقه

2-  بورس فلزات لندن (LME)      با 130 سال سابقه

3-  بورس کالای نیویورک (NYMEX)

4-  بورس کالای توکیو(TOCOM)

5-  بورس کالای شانگهای(SHFE)

6-  بورس کالای هند (MCX)

• ضرورت تشکیل بورس کالا در ایران

بازار محصولات صنعتی  و كشاورزی در ایران همواره با محدودیت ها و دشواری های ساختاری زیادی روبرو  بوده و  بخش عمده ای از این مشكلات مربوط به عدم استفاده از ابزارهای نوین اقتصادی  و ساختار نامناسب و ناكارآمد  بازار می باشد. از مهمترین این مشکلات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1- نوسانات کاذب قیمت محصولات ناشی از ارتباط  نامشخص و نامناسب میان عرضه و تقاضا.

2- عدم امکان مدیریت ریسک و محافظت از نوسانات آتی قیمت.

3- فقدان  یک نظام قیمت گذاری شفاف بر پایه تعادل میان عرضه و تقاضا و نیاز بازار

4- نبود یک سیستم اجرایی و ناظر بر حسن انجام تعهدات طرفین معامله.

5- فقدان یک سیستم جمع آوری، پردازش و تحلیل اطلاعات و آمار تولید، واردات، صادرات و مصرف در جهت اطلاع رسانی به بازار و تصمیم گیری مطلوب.

6- عدم هماهنگی میان بخش های تولیدی و بازرگانی در زمینه  واردات، صادرات  و بازار مصرف.

• اهداف و مزاياي بورس كالا در ایران

از مهمترین اهداف و اثرات  بورس کالا در ایران می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

1- ایجاد بازاری قانونمند  و سازمان یافته جهت تسهیل داد و ستد کالاها.

2- سامان دهی بازار کالاها از طریق مکانیزم اجرایی ناظر بر تعهدات و تضمین منافع طرفین معامله .

3- کشف شفاف قیمت کالاها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار .

4-  برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار .

5- امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار  با استفاده از ابزار های نوین مالی.

6- توسعه سرمایه گذاری و فراهم سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.

7- اطلاع رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش شده به منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.

گردآورنده: فاطمه حیدری