برخی کالاها و خدمات به‌دلایل مختلف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند. معافیت به‌معنی آن نیست که تولیدکنندگان این قبیل کالاها و خدمات کاملا خارج از این نظام مالیاتی قرار دارند. تولیدکنندگان مزبور، مالیات بر ارزش افزوده‌ی مربوط به نهاد‌ه‌های موردنیاز را زمان خریداری این نهاده‌ها می‌پردازند، اما از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند، برخی از این فعالیت‌ها عبارت‌اند از:

1. برخی کالاها و خدمات که عموم مردم از آن استفاده می‌کنند و اصطلاحا به‌عنوان کالای ویژه نام‌گذاری شده‌اند، از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف می‌شوند.(مانند آموزش، بهداشت، آب، کتاب و…)
2. مالیات‌بندی بر بعضی کالاها و خدمات به‌لحاظ مسائل اجرایی مشکل است؛ ازاین‌رو روش معافیت درمورد آنها اعمال می‌شود. (خدمات، بیمه، بانکداری و خدمات مالی و مشاوره)
3. معافیت برخی کالاها نیز براساس هر دو دلیل یادشده توجیه‌پذیر است. (مانند محصولات کشاورزی فراوری‌نشده)
4. دام و طیور زنده، آبزیان، زنبور عسل و نوغان (کرم ابریشم).
5. انواع کود، سم، بذر و نهال.
6. آرد خبازی، نان، گوشت، قند، شکر، برنج، حبوبات و سویا، شیر، پنیر، روغن نباتی و شیرخشک، مخصوص تغذیه‌ی کودکان.
7. کتاب، مطبوعات، دفاتر تحریر و انواع کاغذ چاپ، تحریر و مطبوعات.
8. کالاهای اهدایی به‌صورت بلاعوض به وزارت‌خانه‌‌ها، مؤسسات دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی با تأیید هیئت وزیران و کالاهای اهدایی به حوزه‌های علمیه با تأیید حوزه‌ی گیرنده‌ی هدایا.
9. کالاهایی که همراه مسافر و برای استفاده‌ی شخصی تا میزان معافیت مقرر طبق مقررات صادرات و واردات، وارد کشور می‌شود. مازاد بر آن طبق مقررات این قانون، مشمول مالیات خواهد بود.
10. اموال غیرمنقول هم‌چون زمین و بنا.
11. انواع دارو، لوازم مصرفی درمانی، خدمات‌درمانی (انسانی، حیوانی و گیاهی) و خدمات توان‌بخشی و حمایتی.
12. خدمات مشمول مالیات بر درآمد حقوق موضوع قانون مالیات‌های مستقیم. یعنی مشاغلی که در قانون مالیات‌های مستقیم، به درآمد آنها مالیات تعلق می‌گیرد.
13. خدمات بانکی و اعتباری بانک‌ها، مؤسسات و تعاونی‌های اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه مجاز و صندوق تعاون.
14. خدمات حمل‌ونقل عمومی و مسافری درون و برون شهری جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی.
15. فرش دستباف.
16. انواع خدمات پژوهشی و آموزشی که طبق آیین‌نامه‌ای با پیشنهاد مشترک وزارت‌خانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری، امور اقتصادی و دارایی، بهداشت، درمان‌ و آموزش‌ پزشکی، آموزش‌‌وپرورش، کار و امور اجتماعی ظرف‌ مدت شش‌ ماه از تاریخ تصویب این‌ قانون به تصویب هیئت‌ وزیران می‌رسد.
17. خوراک دام و طیور.
18. رادار و تجهیزات کمک ناوبری و هوانوردی ویژه‌ فرودگاه‌ها براساس فهرستی که به‌پیشنهاد مشترک وزارت راه‌وترابری و وزارت امور اقتصادی و دارایی تهیه و ظرف مدت شش ماه از تاریخ تصویب این قانون به‌تصویب هیئت وزیران می‌رسد.
19. اقلام با مصارف صرفا دفاعی (نظامی و انتظامی) و امنیتی براساس فهرستی که به‌پیشنهاد مشترک وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و وزارت امورر اقتصادی و دارایی تهیه و به‌تصویب هیئت وزیران می‌رسد. فهرست مذکور از اولین دوره‌ی مالیاتی پس از تصویب هیئت وزیران اجرایی خواهد بود.

لزوم اجرای مالیات بر ارزش افزوده

رشد درآمدهای مالیاتی ایران در سال‌های اخیر عمدتا در بخش مالیات‌های مستقیم (مالیات بر حقوق) و عوارض گمرکی بوده است؛ چنانچه مالیات بر ارزش افزوده در نظام مالیاتی کشور برقرار و به‌نحوی مؤثر اجرا شود، پیش‌بینی می‌شود اثر مثبت در پی داشته باشد: اول، جای خالی مالیات‌های مستقیم پر می‌شود و وصولی درآمدهای مالیاتی افزایش می‌یابد. دوم: بسیاری از حلقه‌های زنجیره‌ی مبادلات اقتصادی که در وضع موجود از نظارت سازمان مالیاتی و سیستم مالیات بر درآمد کشور خارج هستند، موردنظارت قرار می‌گیرند و مشمول پرداخت مالیات می‌شوند. بدیهی است که در این صورت علاوه‌بر افزایش درآمد ناشی از مالیات‌های مستقیم، اهداف اقتصادی – اجتماعی موردنظر سیستم مالیات بر درآمد نیز به شیوه‌ی مؤثرتری محقق خواهد شد.

آثار اجرای مالیات بر ارزش افزوده

در لایحه‌ی مالیات بر ارزش افزوده تقدیمی به مجلس شورای اسلامی، تاریخ اجرای مالیات بر ارزش افزوده ابتدای سال ۱۳۸۴ تعیین شده است. اما پس از اجرای این مالیات در ایران، لازم است آثار اقتصادی آن بررسی شود. آثار اقتصادی اجرای لایحه‌ی مالیات بر ارزش افزوده از سه جنبه‌ی آثار درآمدی، آثار تورمی و آثار توزیعی بررسی شده است. لازم است بگوییم که فرض ضمنی در این تحلیل‌ها بر این است، لایحه‌ی مالیات بر ارزش افزوده که در ۴۲ ماده تنظیم شده، به‌طور کامل اجرا شود و تغییری در موارد آن صورت نگیرد.

منبع: چطور