گونه های مختلفی از نفت خام در جهان وجود دارند که برخی از آنها محبوبیت بیشتری در بازار دارند، برای مثال پالایشگاه ها برای تولید بنزین و گازوئیل ترجیح می دهند که نفت با سولفور کم یا “نفت شیرین” را مصرف کنند. همین طور بین نفت با چگالی پائین یعنی نفت سبک و نفت با چگالی بالا یا نفت سنگین ترجیح می دهند نفت سبک را انتخاب کنند.

محل تولید نفت نیز برای خریداران نفت خام اهمیت دارد زیرا در هزینه حمل و نقل نفت و قیمت تمام شده کالا تاثیر می گذارد. از نظر حمل و نقل نفت، نقت خام تولید شده در دریا نسبت به نفت تولید شده در خشکی ترجیح دارد زیرا نفت خشکی محدودیت های شبکه انتقال خط لوله را دارد.

بنابراین خریداران نفت به راه ساده ای نیاز دارند تا بتوانند محموله های نفتی را بر اساس کیفیت و محل تولیدشان ارزش گذاری کنند. همه انواع نفت خام نمی‌توانند پایه یا شاخص دیگر انواع نفت خام باشند. تنها سه نوع نفت خام است که به دلیل کیفیت و محل آنها چنین ویژگی دارند. بدین منظور شاخص های نفتی برنت، وست تگزاس اینترمدیت و دوبی/عمان ایجاد شده اند.

بر این اساس خریداری که قرارداد خرید نفت برنت می بندد می داند که محموله اش چه ویژگی های کیفی دارد و از کجای دنیا ارسال می شود. البته، به دلیل نوسانات عرضه و تقاضا در بازار نفت، ارزش هر شاخص نفتی نیز همواره در حال تغییر است.

نفت خام برنت (Brent Crude)

برنت یک سبد نفتی شامل نفت خام برداشت‌شده از چهار چاه نفت بریتانیایی و نروژی در دریای شمال می‌شود. از آن جهت که در دریا تولید می شود برای ارسال به مناطق دوردست بسیار مناسب است. شکل 1 چاه‌های نفت برنت در دریای شمال را نشان می دهد.

شکل1- چاه‌های نفت برنت در دریای شمال

اهمیت اقتصادی نفت برنت

نفت خام برنت دریای شمال، یکی از شناخته شده‌ترین شاخص‌های نفت خام است که به عنوان مبنای قیمت‌گذاری بسیاری از انواع نفت خام در بازارهای جهانی نفت به کار برده می‌شود. حدود دو سوم نفت مبادله‌شده در بازار بین‌المللی بر اساس نفت برنت قیمت گذاری می‌شود.

مشخصات

نفت برنت از نوع نفت خام سبک است. این نفت سنگین‌تر از نفت وست‌تگزاس اینترمیدیت (WTI) و سبک‌تر از نفت اوپک (OPEC) است. نفت برنت نفت شیرین محسوب می شود. مقدار گوگرد نفت برنت بیشتر از WTI و کمتر از اپک است به همین دلیل در گذشته قیمت این نوع نفت کمی کمتر از نفت وست تگزاس و کمی بیشتر از نفت اپک بود. نفت خام برنت گزینه‌ای ایده‌آل برای تولید بنزین است.

یادآوری: شیرین بدان معناست که این نوع نفت ها دارای گوگرد اندکی هستند. در مقابل آن، نفت های ترش قرار دارند. همچنین سبک بدان معناست که این نوع نفت های خام در قیاس با آب دارای وزن مخصوص پایین تری  هستند و یا چگالی آنان کمتر است.

نفت وست تگزاس اینترمدیت (West Texas Intermediate)

دلیل اصلی این نام‌گذاری آن است که این نفت سبک در غرب تگزاس استخراج می‌شود. این نفت در چاه های نفتی آمریکا تولید می شود و توسط خط لوله به پایانه کوشینگ در اوکلاهاما منتقل می شود. تولید این نفت در خشکی یکی از محدودیت های آن است و انتقال آن به برخی مناطق جهان پرهزینه است. نفت WTI نفت سبک و شیرین است.

اهمیت اقتصادی WTI

این نوع نفت به عنوان شاخص برای قیمت‌گذاری نفت در بازارهای جهانی استفاده می‌شود. شاخص WTI  شاخص اصلی مورد استفاده در بازار نفت آمریکا به شمار می‌رود.

مشخصات

نفت WTI بسیار سبک (سبکتر از برنت) و در عین حال بسیار شیرین است که آن را برای تولید انواع فرآورده‌های نفتی بویژه بنزین به یک گزینه بسیار مطلوب تبدیل می‌کند.

نفت اوپک

سازمان کشورهای صادر کننده نفت با نام اختصاری اوپک (OPEC)، یک کارتل بین المللی نفتی است که متشکل از کشورهای الجزایر، ایران، عراق، کویت، لیبی، نیجریه، قطر، عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اکوادور، آنگولا و ونزوئلا است. مقر بین‌المللی اوپک از بدو تاسیس در سال ۱۳۳۹ در ژنو بود و در سال ۱۳۴۴ به شهر وین در کشور اتریش انتقال یافت. سبد نفتی اوپک یک شاخص نفتی یا نوع خاصی از نفت خام نیست. بلکه میانگینی از نفت تولیدی کشورهای عضو اوپک است. در حال حاضر، سبد نفتی اوپک، شامل 13 نوع مختلف از نفت خام است.

کارتل  (Cartel)؟

کارتل شرکت‌هایی هستند که در یک رشته خاص فعالیت می‌کنند و با حفظ استقلال مالی و حقوقی خود با یک‌دیگر متحد می‌شوند و در مورد تقسیم بازار میان خود و حجم تولید و قیمت کالا با یک‌دیگر به توافق می‌رسند. هدف کارتل‌ها تسلط بر بازار یک کالای خاص از طریق تضعیف یا از بین بردن رقابت در بازار آن کالا توسط ایجاد انحصار است.

نفت خام دبی/عمان

این شاخص نفتی خاورمیانه متشکل از سبد نفت های دوبی، عمان، یا ابوظبی است که در امارات متحده عربی با نام فاتح شناخته می شود. این نفت خام ترش و سبک است ولی نه به سبکی برنت و WTI. از طرفی سولفور بالاتری نسبت به برنت و WTI دارد. به همین خاطر در زمره نفت های ترش قرار می گیرد. نفت دوبی/عمان، شاخص نفت خاورمیانه برای ارسال به مقاصد آسیایی است. معمولا در مقایسه با نفت خام سبک شیرین با تخفیف به فروش می رسد. اگر چه کیفیت این نوع نفت خام پایین تر است اما به دلیل در دسترس بودن فوری آن در آسیا پایه نفت خام این منطقه به حساب می آید.

مقایسه اهمیت اقتصادی نفت برنت و WTI

بیش از 160 نوع نفت خام وجود دارد و نفت خام WTI حتی نفت شاخص بیشتر انواع نفت‌های خامی که در جهان مبادله می‌شود، نیست. چنین ویژگی به نفت برنت تعلق دارد، که مخلوطی است از انواع نفت‌های خام دریای شمال. برنت برای قیمت‌گذاری دوسوم نفت‌های خامی که در جهان مبادله می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

اما WTI عمدتا برای قیمت‌گذاری نفتی که در آمریکا مصرف می‌شود، به کارمی رود. چه چیزی این دو نوع نفت خام را بسیار ویژه می‌سازد و در نگاه رسانه‌ها حتی WTI را مهم تر جلوه می‌دهد؟

WTI و برنت جزو نفت خام‌های سبک و شیرین هستند که به دلیل سهولت نسبی پالایش، مطلوب‌ترین نوع نفت خام هستند.

چه چیزی سبب برجستگی بیش از اندازه نفت خام وست تگزاس اینترمدیت در رسانه‌های جهان می‌شود؟

• WTI با کیفیت‌ترین نفت خام موجود جهان است. نفت خام تاپی مالزی در جای دوم قرار دارد.
• شفافیت و فراوانی داده‌ها در مورد قیمت‌های نفت خام WTI و بنیادهای ضروری عرضه و تقاضای آن، WTI را اغلب به نفت شاخص برتر تبدیل می‌کند.
• برای مثال داده‌های مربوط به ذخایر نفت خام برنت کمتر در دسترس عموم قرار دارد، در حالی که ذخایر نفت خام WTI توسط اداره اطلاعات انرژی (آمریکا) به صورت هفتگی اعلام می‌شود.

• نفت خام WTI پایه نفت خامی است که در آمریکا مصرف می‌شود. آمریکا بزرگ‌ترین مصرف‌کننده نفت خام جهان است و ٢٥ درصد تقاضای جهانی نفت به این کشور تعلق دارد.
• WTI بیشترین قراردادهای مبادله نفت خام آتی را در جهان به خود اختصاص می‌دهد.

گردآورنده: فاطمه حیدری