قانون تجارت ایران هشت نوع شرکت تجاری را پیش‌بینی کرده است که عبارتند از: شرکت سهامی عام، شرکت سهامی خاص، شرکت با مسئولیت محدود،‌ شرکت نسبی، شرکت تضامنی، شرکت مختلط سهامی، شرکت مختلط غیر سهامی، و شرکت‌های تعاونی.

شرکت های تجارتی فوق الذکر دارای شخصیت حقوقی هستند یعنی به شخصیت شرکا وابستگی ندارند و شرکت به خودی خود قادر است امور تجارتی را انجام دهد و دارای اموال و حقوق و تکالیف تجاری باشد. این مقاله به بررسی انواع شرکت های تجاری می پردازد.

شرکت سهامی عام

شرکت سهامی عام شرکتی است که موسسین آن قسمتی از سرمایه ی شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می کنند. به این طریق که موسسین قبلاَ بیست درصد سرمایه را خودشان تعهد کرده و لااقل سی و پنج درصد مبلغ تعهد شده را در حسابی به نام شرکت در شرف تاسیس در یکی از بانک ها سپرده و سپس اظهارنامه ای به ضمیمه ی طرح اساسنامه ی شرکت و طرح اعلامیه ی پذیره نویسی سهام،به مراجع ثبت شرکت ها تسلیم نمایند. پس از ثبت شرکت سهامی عام، سهام آن در بورس داد و ستد می شود.

شرکت سهامی خاص

شرکت‌هایی که تمام سرمایه آن در موقع تاسیس منحصراً توسط موسسین تامین گردیده است. سهام این شرکت‌ها در اختیار عموم نیست و تعداد محدودی از افراد دارای سهام شرکت های سهامی خاص هستند.

شرکت با مسئولیت محدود

نوعی شرکت است که بر خلاف شرکت تضامنی، مسئولیت هر یک از سهامداران در مورد بدهی‌های شرکت محدود به مبلغ سرمایه‌گذاری شده در شرکت است و در صورت عدم کفایت مجبور نیستند اموال شخصی خود را در این راه مصرف نمایند.

به زبان ساده‌تر در صورتی که شرکت ورشکسته شود و نتواند جوابگوی طلبکاران باشد تنها سرمایه سهامداران از بین می‌رود و طلبکاران نمی‌توانند باقی‌مانده مطالبات خود را از اموال شرکای شرکت مطالبه کنند.

شرکت با مسئولیت محدود در ایران تنها با حداقل دو شریک قابل ثبت است و هر گونه نقل و انتقال سهام آن تنها از طریق دفتر اسناد رسمی امکان‌پذیر است.

شرکت نسبی

شرکت نسبی را قانون تجارت در ماده 1863 به این طریق تعریف می نماید: شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکاء به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته شده است.

شرکت تضامنی

شرکت تضامنی همان ویژگی‌های شرکت انفرادی را دارد با این تفاوت که از تعداد مالکان یا شرکا بیشتر از یک نفر تشکیل شده است که همه‌ شرکا در درآمدها و هزینه های شرکت سهیم هستند. در این شرکت صرف نظر از میزان سرمایه اولیه تمامی شرکا در مقابل بدهی های شرکت مسئول می باشند، البته این در صورتی است که دارایی شرکت برای پرداخت دیون شرکت کافی نباشد.

شرکت غیر سهامی مختلط

شرکت مختلط غیر سهامی جهت فعالیت تجاری بدون واگذاری سهام تاسیس می شود. این نوع از شرکت یک یا چند نفر از شرکاء دارای مسئولیت محدود و یک یا چند نفر از آنان شریک ضامن شرکت می باشند که شرکای با مسئولیت محدود فقط به میزان مسئولیت اولیه در مقابل دیون شرکت مسئول می باشند و اما شرکایی که ضامن شرکت نیز می باشند در مقابل دیونی حتی بیشتر از سرمایه اولیه و کل سرمایه شرکت نیز مسئول می باشند. همچنین طبعا مدیریت شرکت با شریک یا شرکاء ضامن است و در صورت سهل انگاری نتیجه زیان متوجه آنها خواهد بود.

شرکت مختلط سهامی

به موجب ماده 162 قانون تجارت «شرکت مختلط سهامی شرکتی است که در تحت اسم مخصوص بین یک عده شرکاء سهامی و یک یا چند شریک ضامن تشکیل می شود». بنابراین شرکت ترکیبی است از شرکت تضامنی و شرکت سهامی. شرکاء سهامی شرکایی می باشند که سرمایه آنها در شرکت به صورت سهم هایی با قیمت یکسان می باشد و مسئولیت آنها به میزان سهم آنهاست اما شریک ضامن شخصی است که سرمایه او به صورت سهم نمی باشد و در مقابل تمامی دیون شرکت حتی بیش از دارایی شرکت مسئول است و در صورتی که شریک ضامن بیشتر از یک نفر باشد قوانین مربوط بر شرکت های تضامنی اجرا می شود. نسبت به شریک یا شرکاء ضامن مقررات شرکت تضامنی و نسبت به شرکاء سهامی مقررات شرکت سهامی جاری است و در مواردی که با یکدیگر اصطکاک دارند مقررات مخصوصی وضع گردیده است.

شرکت تعاونی

یکی دیگر از شرکت های تجاری شرکت های  تعاونی است که عده‌ای از افرادی که هم‌صنف یا تناسبی مشابه دارند مثلاً همسایه، دوست، خویشاوند یا همشهری هستند برای دستیابی به منافع مشترک گردهم می‌آیند و هدف آن با سایر شرکت هایی که تاکنون درباره ی آن ها صحبت شد فرق می نماید زیرا هدف شرکت های سهامی عام و خاص و نسبی و غیره فعالیت به منظور سود و بهره دهی بیشتر است در صورتی که هدف اصلی شرکت های تعاونی کمک به بهبود وضع اقتصادی و رفاه شرکاء و تامین حوائج و نیازمندی های مخصوص آن ها است. معمولاَ در مواقعی بیشتر تشکیل می شود که وضع اقتصادی آشفته و نامساعد باشد و بعلت تورم و گرانی قدرت خرید مردم کم است.

در واقع اعضای شرکت در کنار یکدیگر، جمعیتی کوچک را پدیدمی‌آورند که به عنوان مثال در تهیه کالاهای مورد نیاز اعضا، با جمع‌آوری پول جزئی که هر عضو می‌پردازد کالای مورد احتیاج اعضا را از دست اول خریداری و به همان قیمت تمام شده یا سود خیلی جزئی به اعضا می‌فروشد و به این طریق واسطه‌های غیرضروری در کسب و تجارت و صاحبان این‌گونه مشاغل کاذب حذف می‌گردند.

گردآورنده: فاطمه حیدری